GELDERSE ACADEMIE

Door corona geplaagd organiseerde de Gelderse Academie een Studium Generale, met als thema: Wie kunnen we (nog) vertrouwen? Vanuit verschillende gezichtshoeken belichtten vier experts dit onderwerp vanuit de vraag of er werkelijk een vertrouwensbreuk is tussen de verschillende geledingen van onze maatschappij.

Wie kunnen we nog vertrouwen is een veel gestelde vraag op dit moment. Aan alle kanten worden we bestookt met cijfers, rapporten en onderzoeken waarvan voortdurend het waarheidsgehalte wordt betwist. We kunnen als leek nauwelijks nog onderscheid maken tussen leugen en waarheid, om nog maar niet te spreken van de nuances daartussen. Factchecking is meer dan ooit noodzakelijk. Maar wie doet dat en uit welke hoek waait dan de wind?
Hoewel een transparante samenleving, waarin nu veel boven water komt wat in het verleden verborgen bleef, te prefereren lijkt, is de ontwikkeling tegengesteld aan wat je zou verwachten. Ongelijkheid op het gebied van kennis, invloed en inkomen neemt toe in plaats van af. Dat duurt al jaren, maar niemand schijnt dat te kunnen of willen keren. En waarom is dat dan?
Daarmee komen we op de achterliggende vraag over het waarom we weinig vertrouwen meer hebben in de “oude” instituten, in autoriteit. Het meest voor de hand liggende antwoord is natuurlijk dat de leiders niet meer vertrouwd worden, hoewel dat niet altijd wil zeggen dat instituties per se niet meer vertrouwd worden. Goede leiders hebben goede volgers, als die leiders ontbreken neemt de onvrede snel toe. Maar we zijn als volgers ook nauwelijks in staat leiders te corrigeren. En dat is omdat er een moreel appèl ontbreekt. De volgers zijn net zo schuldig aan discutabel gedrag als de leiders. Ook volgers gaan voor de goedkoopste producten, ongeacht de gevolgen en vertonen braaf het consumentengedrag dat hen als juist wordt voorgehouden.
Wat is er dan aan de hand met ons morele kompas, als er al iets aan de hand is? Hoe staat het met de ethiek en ons ethisch handelen; wie bepaalt dat en wat bepaalt dat? Was ons kompas in het verleden gericht door de kerk en ideologie, en ontbreekt het nu aan een kader? Maar we hebben ethisch gezien ook veel vooruitgang geboekt, denk alleen maar aan afschaffing van de doodstraf en martelen, om maar iets te noemen.
Vandaar dat we dit Studium Generale organiseren met als thema “Wie kunnen we (nog) vertrouwen?” met als inhoud de ethische en morele kant van het huidige handelen, maar ook of er oplossingen zijn voor dit probleem, en als belangrijke invalshoek: is er wel een probleem rond vertrouwen?

• Woensdag 20 november 2019: prof. dr. ir. Vincent Buskens over wat is vertrouwen en hoe wordt het beïnvloed door sociale netwerken
Vincent Buskens is sinds 2011 hoogleraar Theoretische Sociologie bij de faculteit Sociale Wetenschappen van de Universiteit Utrecht. Hij studeerde af in 1992 (M.A. Techniek en Maatschappij en M.A. Technische Wiskunde, Technische Universiteit Eindhoven) en in 1999 behaalde hij zijn Ph.D. Sociologie (cum laude), Universiteit Utrecht.
In 2014 gaf hij zijn inaugurale rede getiteld: “Cooperation in context: Experimental sociology 2.0.” Buskens leidt de onderzoekslijn Samenwerking in sociale en economische relaties binnen de afdeling Sociologie en is lid van de nationale onderzoeksschool ICS. Zijn meest prominente onderzoek behandelt verschillende vormen van samenwerking binnen onze maatschappij. Daarnaast doet hij, meer specifiek, onderzoek naar de invloed van sociale netwerken op vertrouwen en samenwerking. Hij probeert te verklaren waarom sommige netwerken vertrouwen beter faciliteren dan andere. Buskens toetst zijn verklaringen met data uit experimenten maar ook met gegevens over koper-verkoperrelaties.

• Donderdag 16 januari 2020: prof. dr. Frans Brom: de ethiek van vertrouwen en betrouwbaarheid.
Frans Brom is directeur/secretaris van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid en hoogleraar Normatieve Aspecten van Wetenschappelijke Beleidsadvisering aan het Ethiek Instituut van de Universiteit Utrecht.
Hij studeerde ethiek aan de Katholieke Theologische Universiteit Amsterdam en promoveerde in 1997 aan de Universiteit Utrecht op het proefschrift Onherstelbaar verbeterd. Biotechnologie bij dieren als een moreel probleem. In zijn werk richt hij zich op de ethiek van wetenschap en beleid in wetenschappelijke beleidsadvisering. Hij onderzoekt daarbij de interacties tussen de verschillende manieren van denken en argumenteren (verschillende rationaliteiten) van wetenschap, beleid en politiek. Hoe raken die elkaar in strategische wetenschappelijke beleidsadvisering? En hoe kunnen die relaties op een betrouwbare manier worden geïnstitutionaliseerd? Daarbij streeft hij expliciet interactie na tussen het academisch onderzoek en de reflectieve adviespraktijk van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid.

• Dinsdag 11 februari 2020: mr. Klaas Mollema over vertrouwen in rechterlijke colleges
Na zijn rechtenstudie in Groningen was Klaas Mollema tot zijn pensioen in 2014 werkzaam als rechter, laatstelijk als coördinerend vice-president en voorzitter van de civiele sector van het gerechtshof in Leeuwarden. Daarna was hij tot eind 2019 nog actief als raadsheer-plaatsvervanger.
Mollema is bestuursvoorzitter van – en arbiter bij de Raad van Arbitrage voor de Bouw, plaatsvervangend-voorzitter bij het Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg (beide tot eind 2019) en voorzitter van de Stichting Tuchtrechtspraak van de Nederlandse Vereniging voor Makelaars.
Klaas Mollema heeft vele bestuurlijke functies vervuld en is op dit moment ook nog actief in tal van stichtingen, waaronder het voorzitterschap van de Stichting Collectie van het Noord-Veluws Museum in Nunspeet en van de Stichting Salem te Ermelo.

• 17 maart 2023: commissaris van de Koning in de provincie Gelderland drs. John Berends MPA over de wisselwerking tussen inwoners, bestuur en politiek in onze democratie. ook zal hij ingaan op burgerparticipatie ter versterking van onze democratie. Dit college is onderdeel van een bijeenkomst over burgerparticipatie in regionale zorg en welzijn.
John Berends studeerde in Groningen achtereenvolgens pedagogiek en bestuurskunde. Hij begon bij de politie en vervulde daarna verschillende managementfuncties binnen de Politieacademie. In maart 2005 werd hij burgemeester van de gemeente Harderwijk en in mei 2012 burgemeester van de gemeente Apeldoorn.
Op 23 januari 2019 werd Berends beëdigd door de Koning als commissaris van de Koning in de provincie Gelderland en op 6 februari 2019 volgde zijn installatie tijdens een buitengewone vergadering van Provinciale Staten.
John Berends is lid van het CDA. In de Kring van commissarissen van de Koning is hij portefeuillehouder Democratie.

• 17 januari 2024: prof. dr. Ben Schoenmaker, directeur van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie en bijzonder hoogleraar Militaire Geschiedenis vanaf het Napoleontische tijdperk tot heden in Leiden, over ‘De Veluwe vanuit militair perspectief’.
Begin negentiende eeuw was de Veluwe voor de krijgsmacht nog van weinig waarde. Het was een woest en leeg gebied tussen twee verdedigingslinies, de één gelegen langs de IJssel en de ander bekend onder de naam Grebbelinie.
Geleidelijk echter begon onder invloed van een reeks technologische ontwikkelingen de Veluwe voor de militairen aan betekenis te winnen. Vooral de steeds modernere bewapening maakte dat het leger alsmaar meer ruimte nodig had. Tegelijkertijd raakte de Veluwe door de aanleg van spoorwegen steeds beter ontsloten.
Ben Schoenmaker geeft in zijn voordracht een overzicht van de vele vormen van militaire bedrijvigheid die in de loop der jaren op en om de Veluwe werden gevestigd. We kunnen daarbij denken aan schietkampen, oefenterreinen, kazernes, mobilisatiecomplexen, opslagplaatsen, vliegvelden en commandobunkers.
Tijdens de Koude Oorlog bereikten de militaire activiteiten in dit deel van Gelderland een hoogtepunt. Toen werd de belasting van mens, natuur en milieu door vooral de oefeningen met tanks, andere rupsvoertuigen, vliegtuigen en helikopters ook steeds meer een punt van zorg.
Wat ooit een leeg gebied was, is geworden tot een gebied waar het gevecht om de schaarse ruimte in volle hevigheid werd en wordt gevoerd.

​De colleges vinden steeds plaats in de oude gehoorzaal van de academie, de Catharinakapel, Klooster 1 in Harderwijk. Aanvang: 20.15 uur.

Woensdag 20 november 2019:
Prof. dr. ir. Vincent Buskens over
vertrouwen in sociale netwerken

Donderdag 16 januari 2020:
Prof. dr. Frans Brom over 
de ethiek van vertrouwen en betrouwbaarheid

Dinsdag 11 februari 2020:
Mr. Klaas Mollema over
het vertrouwen in rechterlijke colleges

Donderdag 17 maart 2023:
Drs. John Berends MPA, Commissaris van de Koning in Gelderland over
de wisselwerking burger, bestuur en politiek

Woensdag 17 januari 2024:
prof. dr. Ben Schoenmaker over
De Veluwe vanuit militair perspectief